De natte bol temperatuur is een cruciale waarde voor fruittelers, vooral bij het inschatten van vorstgevaar in het vroege voorjaar. In tegenstelling tot de gewone luchttemperatuur – die ook wel de droge bol temperatuur wordt genoemd – houdt de natte bol temperatuur rekening met de hoeveelheid vocht in de lucht. Hoe droger de lucht, hoe meer water kan verdampen en hoe lager de natte bol temperatuur wordt.
Wat betekent dat voor jouw gewas?
Wanneer water verdampt, onttrekt het warmte aan zijn omgeving. Dit principe kennen we allemaal: als je natte handen hebt in de wind, voelen die kouder aan. Dat komt doordat het water op je huid verdampt en warmte afvoert. Ditzelfde effect speelt ook rondom een bloemknop of jonge vrucht. Als de lucht droog is, verdampt er meer vocht uit het gewas, waardoor het sneller afkoelt – vaak tot onder nul, zelfs als de lucht nog boven het vriespunt zit. Dat maakt de natte bol temperatuur zo belangrijk: hij geeft een veel realistischer beeld van wanneer bevriezing écht begint.
Niet alleen fruittelers hebben baat bij het volgen van de natteboltemperatuur. Ook in de veehouderij speelt het een rol: bij hoge waarden neemt het risico op hittestress bij koeien en pluimvee toe. In kassen en tuinteelt bepaalt de natteboltemperatuur hoe effectief gewassen afkoelen door verdamping. Voor akkerbouwers helpt de waarde om irrigatie beter te plannen tijdens warme, droge periodes. Zo is dit een indicator die in vrijwel elke tak van landbouwpraktijk waardevol is.
Hoe meet je de natte bol temperatuur?
Om de natte bol temperatuur te meten, gebruik je een natte bol temperatuur meter of een natte bol thermometer. Deze bestaat uit een temperatuurgevoelige sensor die is omwikkeld met een nat katoenen kousje. Dat kousje wordt voortdurend vochtig gehouden – in sommige systemen zelfs automatisch. Terwijl het water verdampt, koelt de sensor af. De temperatuur die je dan meet is de natteboltemperatuur.
De verdampingssnelheid – en dus de afkoeling – is afhankelijk van de luchtvochtigheid. Bij een hoge luchtvochtigheid verdampt er minder water, en ligt de natte bol temperatuur dichter bij de droge bol temperatuur. Bij een lage luchtvochtigheid is het verschil groter, en is het risico op bevriezing van het gewas dus ook groter.
Wat zegt het verschil tussen natte en droge bol temperatuur?
Het verschil tussen de droge bol temperatuur en de natte bol temperatuur vertelt iets over de luchtvochtigheid. Hoe groter het verschil, hoe droger de lucht. Dit verschil is bepalend voor verdamping in het gewas. In situaties met veel luchtvochtigheid (zoals mist) liggen beide temperaturen dicht bij elkaar. Maar op een heldere, droge nacht kan de natte bol temperatuur vele graden lager liggen dan de luchttemperatuur. Juist dan is het risico op bloesemschade groot.
Waarom is een natte bol thermometer belangrijk voor fruittelers?
Een standaard thermometer vertelt je niet wanneer je moet starten met beregenen. Hij geeft alleen aan hoe koud de lucht is, maar zegt niets over wat er met je gewas gebeurt. Met een natte bol temperatuur meter kun je veel preciezer voorspellen wanneer het gewas onder het vriespunt zakt. Het is dus niet overdreven om te zeggen dat de juiste natte bol meting het verschil kan maken tussen oogstverlies en succesvolle bescherming.
Hoe bereken je de natte bol temperatuur?
Professionele weerstations doen dit automatisch. In eenvoudiger systemen kun je de berekening van de natte bol temperatuur uitvoeren via psychrometrische tabellen of formules, waarbij je de droge temperatuur en de relatieve luchtvochtigheid gebruikt. Maar let op: dit vereist nauwkeurige data en goede ventilatie bij de sensors. In de praktijk is een automatisch station dat beide waarden meet en vergelijkt, de betrouwbaarste oplossing.
De berekening gebruikt de gewone temperatuur (droge bol), de luchtvochtigheid en de luchtdruk. Een vaak gebruikte formule is:
Tw ≈ T × atan(0,151977 × (RH + 8,313659)^(1/2)) + atan(T + RH) – atan(RH – 1,676331) + 0,00391838 × RH^(3/2) × atan(0,023101 × RH) – 4,686035
waarbij T de luchttemperatuur is (in °C) en RH de relatieve luchtvochtigheid (in procenten).
In de praktijk hoef je dit niet zelf te doen. Moderne weerstations berekenen de natteboltemperatuur automatisch uit de gemeten waarden. De formule laat vooral zien dat de natteboltemperatuur altijd afhankelijk is van zowel temperatuur als luchtvochtigheid.
Wat is het verschil tussen natte bol temperatuur en dauwpunt?
Hoewel de natte bol temperatuur en het dauwpunt beide gerelateerd zijn aan vocht in de lucht, zijn het twee verschillende begrippen met een ander fysisch principe en ander doel in de praktijk. De natteboltemperatuur wordt soms verward met gevoelstemperatuur. Dat is niet hetzelfde. Gevoelstemperatuur geeft weer hoe warm of koud het voor mensen aanvoelt, bijvoorbeeld bij wind of hoge luchtvochtigheid. Meer uitleg daarover vind je bij het KNMI.
Het dauwpunt: wanneer lucht verzadigd raakt
Het dauwpunt is de temperatuur waarbij de lucht precies verzadigd raakt met waterdamp, oftewel: 100% relatieve luchtvochtigheid. Koelt de lucht verder af dan dat punt, dan condenseert waterdamp tot zichtbare druppels – zoals dauw op gras of rijp op bloesem. Het dauwpunt is dus direct gekoppeld aan condensatie en neerslagvorming.
De natte bol temperatuur: wanneer verdamping stopt
De natte bol temperatuur daarentegen is de laagst haalbare temperatuur die je krijgt als water uit een nat oppervlak verdampt in de lucht. Hierbij wordt warmte onttrokken uit de omgeving, wat leidt tot afkoeling van bijvoorbeeld een sensor of een bloemknop. Hoe droger de lucht, hoe lager de natte bol temperatuur.
De verschillen in de praktijk
| Kenmerk | Natte bol temperatuur | Dauwpunt |
|---|---|---|
| Meetmethode | Verdamping met nat kousje | Afgeleid uit luchtvochtigheid |
| Gebaseerd op | Verdampingskoeling | Condensatie |
| Altijd lager dan luchttemperatuur | Ja | Ja |
| Altijd hoger dan dauwpunt | Ja | Nee |
| Relevantie in fruitteelt | Vorstrisico, verdamping uit gewas | Kans op dauw of rijpvorming |
Voor de praktijk zijn er enkele duidelijke signalen:
-
Net boven 0 °C: start tijdig met beregenen in de fruitteelt.
-
Boven 28 °C: verhoogd risico op hittestress bij vee.
-
Verschil droge bol – natte bol groter dan 10 °C: extreem droge lucht, sterke verdamping.
Waarom is dit belangrijk voor fruittelers?
Een standaard thermometer vertelt je niet wanneer je moet starten met beregenen. Hij geeft alleen aan hoe koud de lucht is – de zogenaamde droge bol temperatuur – maar zegt niets over wat er écht gebeurt met je gewas. En daar zit precies het risico: een bloesem kan bevriezen terwijl de thermometer nog ruim boven nul aangeeft.
In werkelijkheid wordt de temperatuur van een bloemknop beïnvloed door verdamping. Is de lucht droog, dan verdampt er meer vocht uit het gewas. Die verdamping onttrekt warmte aan de knop zelf, waardoor deze sneller afkoelt dan de omgevingslucht. Daardoor kan de temperatuur van het gewas dalen tot onder nul, nog vóór de luchttemperatuur dat doet. Dit noemen we latente afkoeling – en het is een belangrijke oorzaak van bloesemschade bij nachtvorst.
Een natte bol thermometer of natte bol temperatuur meter simuleert dit verdampingsproces. Door water rond de sensor te laten verdampen, bootst hij na wat er met je gewas gebeurt. De temperatuur die de sensor registreert, komt daardoor veel dichter in de buurt van de werkelijke temperatuur van de bloemknop of jonge vrucht. Als je gewastemperatuur op of onder 0 °C zakt, is het tijd voor actie – en alleen de natteboltemperatuur vertelt je wanneer dat gebeurt.
Een geautomatiseerd weerstation dat de natte bol temperatuur meet, is daarom geen luxe, maar een cruciale investering. Het geeft een accuraat alarm op basis van gewasreactie – niet alleen luchtomstandigheden. Door vroegtijdig en gericht in te grijpen, voorkom je schade en minimaliseer je het gebruik van water of andere vorstmaatregelen.
Kortom: het verschil tussen een gewone thermometer en een natte bol temperatuur meter is het verschil tussen weten hoe koud het is en begrijpen wanneer je gewas in gevaar komt. En dat verschil kan bepalend zijn voor je oogst.
Veelgestelde vragen over natte bol temperatuur
-
Is natteboltemperatuur hetzelfde als gevoelstemperatuur?
Nee. Gevoelstemperatuur gaat over hoe warm of koud mensen het ervaren. Natteboltemperatuur gaat over verdamping en afkoeling van lucht en gewas. -
Hoe wordt de natteboltemperatuur berekend?
Met temperatuur en luchtvochtigheid. Een weerstation doet dit automatisch met sensoren en een formule. -
Wat is het verschil tussen natteboltemperatuur en WBGT?
De WBGT-index gebruikt de natteboltemperatuur, maar houdt ook rekening met zonnestraling en wind. Die waarde wordt vooral gebruikt om hittestress bij mensen te bepalen.
