Waarom nu?
In de herfst en winter beweegt water het meest door je bodem. Juist dan zie je of je perceel water vasthoudt of afwatert en waar het risico op uitspoeling zit. Onderzoek laat zien dat de (weinige) drainage in regenafhankelijke teelten vooral in het najaar en de winter plaatsvindt. Bij extreem natte etmalen, denk aan 70–90 mm in 24 uur, kan die doorzijging ineens flink toenemen, met extra kans op nutriëntverlies.
Wat meet je dan precies?
Houd het simpel: meet bodemvocht op twee dieptes in de wortelzone. Voor akkerbouw is 10–20 cm en 30–40 cm meestal genoeg om te zien of je bovenlaag en wortelzone verzadigen. Telers in boomgaard of wijngaard voegen een diepe laag toe (100–200 cm) om te weten of je in de winter echt voorraad opbouwt voor droge periodes. Log daarbij je neerslag (zeker 24-uurs pieken) en noteer zichtbare gebeurtenissen op het land: plasvorming, modderbanen, afstroming langs paden of hellingen.
Wat betekenen die metingen voor akkerbouwers?
Zie je in de winter vocht blijven staan op 30–40 cm, dan weet je dat het perceel snel verzadigt. Plan dan bemesting en grondbewerking zo dat je geen onnodige verliezen hebt wanneer er een natte periode volgt. Zeker bij braak (fallow) vergroot zo’n natte herfst de kans op uitspoeling; een vanggewas of ander timingplan helpt dit beperken. Het voordeel voor je teeltplan: je zaai- en rassenkeuze in 2026 rusten op echte perceeldata in plaats van gemiddelden.
En voor telers (boomgaard, wijngaard, bessen)?
Hier draait het naast wateropslag óók om afstroming. Praktijkonderzoek in hellend rijenverband laat zien dat gras of bodembedekking tussen de rijen de jaarlijkse afstroming ruwweg meer dan de helft kan verminderen. Zonder bedekking kan in natte herfst- of wintermaanden zelfs het grootste deel van de neerslag als afstroming weglopen — met erosie en schade tot gevolg. Met bodembedekking sla je bovendien meer water dieper op (tot 1–2 m), zonder gemeten opbrengstverlies als je op tijd maait. Daarom loont het voor telers extra om ook die diepe laag mee te meten: je ziet of er echt een winterbuffer wordt aangelegd waar je later op teert.
Zo pak je het in twee weken aan
Kies per perceel drie tot vijf logische plekken: een hoge en lage zone, een bekend nat stuk, en — bij rijen — zowel in de rij als ertussen. Plaats je sensoren op de genoemde dieptes, zet een regenmeter neer en begin te loggen. Noteer opvallende momenten met datum en foto. Na enkele weken zie je patronen: waar verzadigt het eerst, waar blijft water staan, en wat gebeurt er na een piekbui? Op basis daarvan maak je voor 2026 twee concrete keuzes. Akkerbouwers bepalen waar een vanggewas of aangepaste bemesting het meeste nut heeft, telers leggen vast waar bodembedekking en maaivenster het meeste opleveren en waar paden of rijrichting een kleine ingreep vragen.
Wat mag je ervan verwachten?
Niet elk perceel verandert door één meting. Het punt is dat je nu — in het seizoen dat het ertoe doet — ziet wat er werkelijk gebeurt in jouw bodem. Dat levert praktische winst op: minder gokken met zaai- en bemestmomenten, minder uitspoeling bij natte perioden, minder modderschade in rijen, en vaker voldoende bodemvocht wanneer het voorjaar droog start. Waar je helling hebt of zware grond die snel verzadigt, levert bodembedekking doorgaans de grootste verbetering op; bij vlak akkerland draait het eerder om timing, vanggewassen en het herkennen van die paar nattere plekken die elk jaar voor gedoe zorgen.
Niche-let op: teelten of voeders die gevoelig zijn voor cadmium kunnen na een grote regenbui kortstondig meer Cd opnemen. Alleen relevant op risicovelden; monitor daar extra rond grote buien.
Tot slot
Meten in de herfst is geen hobby, het is verzekeren dat je teeltplan voor 2026 past bij je échte bodem. Twee dieptes meten, piekbuien en events loggen, en je beheer noteren is al genoeg om beter te beslissen.
Bronnen:
-
Jiménez-de-Santiago, D. E., Lidón, A., & Bosch-Serra, À. D. (2019). Soil water dynamics in a rainfed Mediterranean agricultural system. Water, 11(4), 799. https://doi.org/10.3390/w11040799
-
Palese, A. M., Vignozzi, N., Celano, G., Agnelli, A. E., Pagliai, M., & Xiloyannis, C. (2014). Influence of soil management on soil physical characteristics and water storage in a mature rainfed olive orchard. Soil & Tillage Research, 144, 96–109. https://doi.org/10.1016/j.still.2014.07.010
-
Biddoccu, M., Ferraris, S., Pitacco, A., & Cavallo, E. (2017). Temporal variability of soil management effects on soil hydrological properties, runoff and erosion at the field scale in a hillslope vineyard, North-West Italy. Soil & Tillage Research, 165, 46–58. https://doi.org/10.1016/j.still.2016.07.017
-
Ceglar, A., van der Wijngaart, R., de Wit, A., Lecerf, R., Boogaard, H., Seguini, L., van den Berg, M., Toreti, A., Zampieri, M., Fumagalli, D., & Baruth, B. (2019). Improving WOFOST model to simulate winter wheat phenology in Europe: Evaluation and effects on yield. Agricultural Systems, 168, 168–180. https://doi.org/10.1016/j.agsy.2018.05.002
-
Stafford, A., Jeyakumar, P., Hedley, M., & Anderson, C. (2018). Influence of soil moisture status on soil cadmium phytoavailability and accumulation in plantain (Plantago lanceolata). Soil Systems, 2(1), 9. https://doi.org/10.3390/soils2010009
